I. Ẩm thực dân tộc Thái.

 1. Các món nướng: Dân tộc Thái nổi tiếng với các món nướng, đặc biệt là cá và thịt lợn. Cá nướng được gói trong lá chuối với nhiều loại gia vị thảo mộc khác nhau. Cá được làm sạch và ướp thêm ớt, tiêu rừng và các gia vị khác. Gia vị phụ gồm lá tỏi, gừng, tiêu rừng, mắc khẻn, dổi. Tất cả được gói trong lá chuối trước khi nướng. 

2. Canh pịa 

Nguyên liệu của công thức món nậm pịa là huyết và nội tạng, đặc biệt là ruột non của động vật ăn cỏ. Phần ruột non được lựa chọn kỹ lưỡng sau đó cắt thành từng phần nhỏ. Trộn với rau thơm, mắc kềm (một loại hạt tiêu rừng), ngò gai, ớt và tỏi và hạt dổi, mắc khẻn. Tất cả đem băm nhuyễn, luộc trong 1 giờ. 

Nậm pịa có mùi khó chịu và màu sắc không bắt mắt. Khi thử thìa đầu tiên, bạn sẽ cảm nhận được vị đắng. Đến muỗng thứ hai và thứ ba sẽ là mùi thơm của mắc khén. Vị ngọt của thịt, vị đắng của “pịa”. Nậm pịa có hương vị ngon nhất khi ăn cùng với bạc hà, thịt luộc và một chút rượu.

Trong nghệ thuật ẩm thực của người Thái, Nậm pịa là món ăn độc đáo nhưng khó ăn nhất. Khi đi đến với Nam Xuân, bạn nhớ thử món ăn này! Để tìm hiểu nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái nơi đây.

3. Nộm da Trâu 

Đặc sản của người Thái phải kể đến món nộm da. Bởi vì da trâu khá dày và cứng nên để làm món ăn từ da trâu. Thì phải hơ qua lửa và ngâm trong nước lã để da mềm trong hơn 1 tiếng tùy vào miếng da. Sau đó đem da trâu đi luộc và thái mỏng thành sợi. Thái da trâu càng mỏng thì miếng da càng giòn và trộn nộm càng ngon.

Sau đó đem trộn với các nguyên liệu như rau rừng, rau thơm, rau mùi, nước măng chua và nêm nếm. 

4. Xôi ngũ sắc

Nhắc đến món xôi thì không thể thiếu xôi ngũ sắc dân dã của người Thái. Tuy là món dân dã nhưng cách làm không dễ dàng. Xôi ngũ sắc thơm ngon và dẻo sẽ thể hiện được sự khéo léo của phụ nữ dân tộc Thái. Món xôi ngon có 5 màu được làm từ cây cơm xanh, cây cơm tím, cây cơm đỏ hoặc gấc, vàng của nghệ và nếp trắng. 

Gạo nếp được tuyển chọn từ những hạt tròn, mẩy, khi nấu lên hạt nếp dẻo và thơm nồng nàn. Để làm ra món xôi ngũ sắc, người phụ nữ Thái trộn nếp với nước của các loại nguyên liệu kể trên. Ngâm thật lâu để nếp ngấm đều màu, sau đó đem đi nấu chín. 

Xôi ngũ sắc ngon là xôi có độ dẻo, thơm, không dính tay và có màu sắc bắt mắt. Đây là thức ăn mà người Thái thường làm vào những dịp lễ, hội, đón khách đến nhà.

Dân tộc Thái là một trong những dân tộc với đa sắc màu. Từ trang phục truyền thống đến những lễ hội đậm đà bản sắc Thái. Bên cạnh đó là những món ngon độc đáo khó quên.

Ngoài ra còn rất nhiều món đặc sản khác như: Thịt trâu gác bếp, canh uôi, canh ớt, các món chẻo, cơm lam...........

II. Ẩm thực dân tộc Tày - Nùng

1. Khâu nhục

Khâu nhục là món ăn không thể thiếu trong các đám cưới hỏi, lễ tết của người dân tộc Tày và Nùng ở Lạng Sơn. Món khâu nhục là món ăn dân dã mang một hương vị rất hấp dẫn, đặc trưng.

Món khâu nhục được hấp đến chín nhừ.

Theo đó, khâu nhục cái tên rất lạ, “khâu” có nghĩa là hấp đến mềm rục, “nhục” là thịt, hiểu là “Thịt được hấp rục”- Hay hấp đến chín nhừ. Món đặc sản này được chế biến rất cầu kỳ, tốn thời gian, nhiều gia vị.

Người Lạng sơn chế biến món ăn này rất công phu: Thịt lợn ba chỉ sau khi rửa sạch, cắt miếng to chừng 0,5 kg, luộc sơ qua, vớt ra, rồi dùng cây để đ.âm hết lớp bì sau đó đem ngâm gia vị và đem quay hoặc chiên trên chảo mỡ nóng, vừa quay vừa phết mật ong cho vàng bì. Vớt ra, thái thành miếng dày chừng 2 ngón tay, mỗi miếng đều có bì, mỡ, thịt.

Khoai môn loại ngon, cắt khúc, rán vàng. Riêng về nhân khâu thì ta xay thịt mông, băm nhỏ mộc nhĩ, nấm hương đem trộn với nhau cùng với tiêu nước mắm và một số gia vị khác rồi vo viên to bằng nắm tay .Lấy bát to và đĩa có đường kính tương đương nhau.

Ở trên xếp lá tàu soi (một loại rau muối mặn của người Hoa, Tày, Nùng), xếp khoai môn vào giữa rồi đến nhân, tiếp theo xếp các miếng thịt xung quanh sao cho phần bì quay lên trên tạo thành hình một ngọn đồi nhỏ. Úp bát vào, lật lại để nguyên đĩa và xếp từng bát vào nồi hấp cách thủy nhỏ lửa trong khoảng 4-5 h cho thịt chín nhừ.

Trang trí cho món đặc sản khâu nhục thêm đẹp mắt, khi ăn thì lật úp bát thịt ra đĩa, để phần da của thịt được bày lên trên, nếu có màu vàng đều cùng hương thơm đặc trưng là đã đạt yêu cầu. Khâu nhục có thể ăn với cơm hoặc xôi, nhưng ngon nhất vẫn là ăn với bánh gật gù.

Khâu nhục là món ăn ngon rất phổ biến không chỉ ở Lạng Sơn mà còn cả các tỉnh miền núi phía bắc. Nhưng khâu nhục ở xứ lạng vẫn có những nét riêng mà không ở đâu có được. Được thưởng thức khâu nhục cùng với một chút rượu mẫu sơn thì còn gì tuyệt vời bằng.

2. Thịt lợn quay

 ở Cùng như các dân tộc ở miền núi phía Bắc, nói đến món ăn đặc sắc của dân tộc Nùng phải kể đến là món vịt quay, lợn quay nhồi lá và quả Mắc mật, loại cây gia vị chỉ có ở các tỉnh như: Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Cạn. Mắc mật theo tiếng Nùng nghĩa là “lá quả ngọt” đã trở thành thứ gia vị không thể thiếu trong các món ăn của đồng bào Nùng, Lạng Sơn. Mùi thơm tự nhiên của lá Mắc mật đã làm nên thương hiệu cho các món thịt quay Lạng Sơn và ngày nay bà con di chuyển vào xã Nam Xuân vẫn giữ được hương vị quê nhà. Lợn quay được nhồi lá "mắc mật" cùng với kỹ thuật quay có mùi vị thơm ngon đặc trưng, vỏ bì thịt có màu vàng sẫm của mật ong rừng là bí quyết của người Tày- Nùng. Món lợn quay không chỉ là món ăn đặc sản mà còn là lễ vật trong đám cưới.

Trong các dịp lễ tết, cưới xin, sinh nhật, tiếp khách từ xa đến rượu là thứ đồ uống không thể thiếu. Rượu của người Nùng là loại rượu cất từ gạo nếp và có loại men riêng. Người Nùng có tục mời uống rượu chéo chén, chéo tay: hai người đối diện nhau nâng chén rượu để chéo tay nhau, khuỷu tay người này tựa vào ngực người kia và cùng uống cạn chén rượu. Đây là một lễ tục xưa với ý nghĩa hai người sẽ bên nhau mãi mãi. Trong sinh hoạt đời sống đồng bào các dân tộc Tày – Nùng - Thái ở phía Bắc thì tục uống rượu chéo chén được sử dụng khi tiếp khách quý.

Trải qua thời gian những giá trị về văn hóa ẩm thực của người Nùng luôn được gìn giữ. Trong thời kỳ giao lưu hội nhập ngày nay, những giá trị ấy của đồng bào Nùng đang được phát huy. Nét đặc sắc trong văn hoá ẩm thực của người Nùng còn góp phần tạo ra “thương hiệu” du lịch của xã Nam Xuân và cả nước.